Kenan Sevindik

Spring Application Framework’ün en sevdiğim özelliklerden birisi de aspect oriented programlamayı oldukça kolay yapılabilir bir hale getirmesidir. Spring, hem kendi AOP framework’üne sahiptir, hem de AspectJ ile sağlam bir entegrasyon sunar. Spring AOP kendi çözümüdür, tam bir AOP framework olma iddiasında değildir. Proxy tabanlı bir framework’dür. Sadece “method execution join point”leri destekler. Ancak ünlü pareto prensibine de atıf yapacak olursak, kurumsal uygulamalardaki AOP problemlerinin neredeyse pek çoğu Spring AOP ile çözülebilmektedir. Geriye kalan ve Spring AOP ile çözülemeyen problemlerde ise AspectJ’yi yine Spring içerisinden çok kolay biçimde kullanabilirsiniz.

Gelelim bugünkü konumuza. Geçenlerde Spring AOP ile performans monitor işlemi yapmak isteyen bir arkadaştan bir mesaj geldi. Mesajda üç tane Spring managed bean tanımlanmış

@Component
public class A {
	@Autowired
	private B b;

	public void performX() {
		b.x();
		b.xy();
	}
}

@Component
public class B {
	@Autowired
	private C c;

	public void x() {
		c.abc();
		c.xyz();
	}

	public void xy() {
	}
}

@Component
public class C {
	public void abc() {
	}

	public void xyz() {
	}
}

ve bu bean’lerdeki metotların çalışma zamanları ile ilgili belirli bir formatta çıktı üretme işlemi Spring AOP ile yapılmak istenmiş.

A.performX() took 50 ms
     B.x() took 33 ms
          C.abc() took 18 ms
          C.xyz() took 0 ms
     B.xy() took 0 ms

Transaction yönetimi, security, loglama, auditing, cache işlemleri gibi ihtiyaçlar uygulamaların iş mantığından tamamen bağımsız ve uygulama geneline yayılan altyapısal ihtiyaçlardır. AOP ile bu tür alt yapısal ihtiyaçları rahatlıkla modülerize edebiliriz. Performans amaçlı metot çağrılarının trace edilmesi, metot çalışma sürelerinin belirlenmesi de AOP ile rahatlıkla implement edilebilecek ihtiyaçlardan birisidir.

Spring AOP ile aspect geliştirirken AspectJ annotasyonlarını kullanabilmek de Spring’in artılarından birisidir. Böylece geliştirdiğimiz aspect’leri değişiklik yapmadan rahatlıkla AspectJ ortamında da çalıştırma imkanımız oluyor. Sınıf düzeyindeki @Aspect annotasyonu ile sınıfımızın bir aspect olduğunu belirtmemiz yeterlidir. Metotların öncesinde ve sonrasında devreye girecek olan performans trace “advice”ımızı ise aşağıdaki gibi bir metot ile ifade edebiliriz.

@Around("execution(* *(..))")
public Object doTrace(ProceedingJoinPoint pjp) throws Throwable {

	TraceData child = createAndSetNewTraceData(pjp);

	try {

		return pjp.proceed();

	} finally {

		TraceData parent = revertToParentTraceData(child);

		if(parent == null) {
			displayTraceData(child);
		}
	}
}

Buradaki “execution(* *(..))” ifadesine AOP terminolojisinde pointcut designator adı verilmektedir ve kod içerisinde performans advice’ımızın uygulanacağı yerleri tanımlamamızı sağlar. Buradaki PCD’nin anlamı “bütün sınıfların bütün metotlarında, input argümanları ve return tipleri ne olursa olsun devreye gir” demektir. @Around annotasyonu ise advice’ımızın metot öncesinde ve sonrasında devreye gireceğini belirtmektedir. Asıl metot çağrısına erişim ProceedingJoinPoint ile sağlanmaktadır. pjp.proceed() çağrısından evvel trace ile ilgili veri toplanmakta, başlama zamanı tespit edilmekte, ardından pjp.proceed() ile iş asıl metoda delege edilmekte, return reğeri alınıp istemciye dönülmeden evvel trace data’sı güncellenmekte, metot bitiş zamanı tespit edilmekte, eğer metot çağrısı hiyerarşide en üstte kalan bir metot çağrısı ise trace data’sı yukarıda belirtilen formatta yazdırılmaktadır.

Bana gelen bu problemdeki “trick” ise trace data’sının istenilen formatta yazılabilmesi için data’nın iç içe geçen metot çağrıları boyunca biriktirilip en dıştaki metot’dan dönerken yazılmasıdır.

Bunun için farklı nesnelerin metot çağrıları sırasında devreye giren advice içerisinden trace datasının ortak bir veri yapısında biriktirilebilmesi için ThreadLocal değişkene ihtiyacımız vardır.

private final static ThreadLocal traceDataHolder = new ThreadLocal();

ThreadLocal değişkenler genellikle static olarak tanımlanırlar ve java’daki “global değişkenler” olarak da adlandırılırlar, herhangi bir metot içerisinden doğrudan erişilebilirler ve içerisinde tuttukları değerler o andaki “thread” nesnesine özgüdür. Başka bir ifade ile traceDataHolder’ın değeri iki farklı thread tarafından execute edilen iki metot için de farklı olacaktır.

Gelelim createAndSetNewTraceData(), revertToParentTraceData() ve displayTraceData() metotlarının neler yaptığına. createAndSetNewTraceData metodu asıl metot çağrısından evvel yeni bir TraceData nesnesi oluşturur, o anda çalıştırılacak metodun bulunduğu sınıf ve metot ismini TraceData içerisine set eder ve aynı zamanda traceDataHolder içerisinde mevcut bir TraceData nesnesi olup olmadığına bakar. Eğer yoksa bu ilk metot çağrısıdır, varsa yeni TraceData nesnesi mevcudun child nesnesi olarak set edildikten sonra traceDataHolder’a yeni değer olarak set edilir. revertToParentTraceData metodu ise metot çalışmasından sonra traceDataHolder’daki nesnenin parent’ını alıp onu traceDataHolder’a set eder. Böylece TraceData metot çağrısından önceki nesneye geri döner. Eğer metot çalışması sonucunda parent TraceData nesnesi NULL ise hiyerarşideki ilk metot olduğumuzu anlarız ve displayTraceData ile TraceData hiyerarşisini istediğimiz formatta bastırabiliriz. Aşağıda bu metotlara ait kod örnekleri de yer almaktadır.

private TraceData createAndSetNewTraceData(ProceedingJoinPoint pjp) {
	TraceData childTraceData = new TraceData(pjp.getSignature().getDeclaringType(), pjp.getSignature().getName());
	childTraceData.start();

	TraceData parent = traceDataHolder.get();
	if(parent != null) {
		parent.addChild(childTraceData);
	}

	traceDataHolder.set(childTraceData);
	return childTraceData;
}

private TraceData revertToParentTraceData(TraceData child) {
	child.end();
	TraceData parent = traceDataHolder.get().getParent();
	traceDataHolder.set(parent);
	return parent;
}

private void displayTraceData(TraceData traceData) {
	String message = "";
	for(int i = 0; i < traceData.getLevel(); i++) {
		message += "t";
	}

	System.out.println(message + traceData.getMessage());

	for(TraceData child:traceData.getChilds()) {
		displayTraceData(child);
	}
}

Görüldüğü üzere AOP ile asıl kodumuzun içerisinde herhangi bir değişklik yapmadan performans takibi ile ilgili ihtiyacımızı ayrı bir modül olarak implement edebildik. Bu açıdan AOP, object oriented programlamayı tamamlayan bir çözümdür.

Harezmi Bilişim Çözümleri olarak düzenlediğimiz Kurumsal Java Eğitimleri serisinden olan Spring Application Framework Eğitimi’mizde hem genel aspect oriented programlama kavram ve konseptleri üzerinde duruyoruz, hem de Spring AOP ve AspectJ kullanarak AOP programlama yapmayı anlatıyoruz. Katılımcılarımız için eğitimden sonra AOP’un, kurumsal uygulama geliştirme faaliyetlerinde vazgeçilmez bir araç olduğuna eminiz.