Geçenlerde İlber Ortaylı’nın İstanbul’dan Sayfalar isimli kitabını okurken bu argo deyimle karşılaştım. İlber Ortaylı Osmanlı dönemindeki İstanbul Türkçe’sinin evrenselliğinden bahsederken verdiği örnekler arasında bu deyimde geçiyordu. Deyim TDK’ya göre birisini mahçup etmek, bozmak anlamına geliyor.
Faça aslında İtalyanca faccia kelimesinden geliyor. Ön yüz, çehre anlamındadır. Türkçe’ye girişi de Beyoğlu civarında yaşayan İtalyan kökenli levantenlerin vasıtasıyla oluyor. Neredeyse 400-500 yıllık geçmişe sahip bir kelime dilimizde.
GOF’un Design Patterns kitabını ilk okuduğumda Façade pattern’ı isim olarak “ç” harfinden ötürü diğerlerinden farklı geliyordu. Ama o zamanlar akıl edip de bu kelimenin ne İngilizce’deki kökenini araştırdım, ne de söylenişinden yola çıkıp faça kelimesi ile bağlantı kurdum.
Kelime kitaptaki teknik tanımı ile de uyuşan bir sözlük anlamına da sahip. Yanılmıyorsam, konuşmalarımızda ve yazışmalarımızda ya bu kelimeye arayüz, çehre gibi karşılıklar veriyoruz, yada biraz da “ç” harfinden güç alarak olduğu gibi kullanıyoruz. Ben şahsen bundan böyle en azından GOF’un kitabındaki bu terime Türkçe karşılık olarak, kökleri ecnebi de olsa dilimizde yüzyıllarca yer etmiş halini (faça) kullanmayı düşünüyorum. Siz ne dersiniz?